علیرضا حاتمی
روزنامه‌نگار و پژوهشگر رسانه
همه ما تصوراتی از آینده داریم و بی‌شک تصویر آیندهنگرانهای که در ذهن‌مان تجسم شده متفاوت با دیگری است. اما غالب افراد آن را با یکسری ویژگی‌های مشترک تصور می‌کنند و بسیاری تصورشان از آینده در قالب یک شهر پیشرفته متجلی می‌شود. جمعیت بالای شهرها، حمل و نقل سریع انسان‌ها، سیستم‌ها و فناوری‌های نوین در حوزه‌های مختلفی چون سلامت از جمله برخی تصورات ما از ویژگی‌های شهرهای آینده است.
جدای از تخمین زمان دقیق و جزئیات تغییراتی که شهرها با آن مواجه خواهند شد، یکی از موضوعات روز در بحث شهرهای آینده، مناطقی با عنوان «ناحیه‌های فناورمحور» شهرهاست، نواحی که به روند توسعه و پیشرفت شهرها می‌توانند سرعت بخشند.
امروزه کمتر کسی پیدا می‌شود که نام «Silicon Valley» یا دره سیلیکون را نشنیده باشد. این منطقه در ایالت کالیفرنیای آمریکا واقع شده است؛ سیلیکون ولی محل تأسیس و استقرار بسیاری از استارتاپ‌ها و دفاتر شرکت‌های بزرگ چون گوگل، اپل، تسلا موتور و ... در حوزه‌های مختلف فناوری است و متخصصان و پژوهشگران متعددی از سراسر جهان در این منطقه در حال کار روی فناوری‌های جدید هستند. سیلکون ولی در واقع نمونه‌ای از یک ناحیه فناوری موفق است، یعنی منطقه‌ای صنعتی که شرکت‌ها و هسته‌های فناور مستقر در آن، در حوزه‌های مختلف دانش‌بنیان و فناوری‌های نوین فعالیت کرده و سعی می‌کنند علم را در قالب فناوری‌های کاربردی در راستای رفاه مردم و شهروندان به خدمت درآورند.
هدف از ناحیه نوآوری به وجود آوردن زیست بوم نوآوری است، یعنی زیست بومی که در آن هسته‌های دانش‌بنیان و فناور بتوانند با فرآیندهای تسهیل شده به هم‌افزایی با هم برای توسعه و رشد در فعالیت‌های خود بپردازند. ارتباط نزدیک صنعت و دانشگاه، تسهیلات حقوقی و مالیاتی، منابع متنوع سرمایه‌گذاری و ... تنها نمونه‌ای از ارزش‌های مثبتی است که ناحیه‌های فناوری را برای حضور و فعالیت متخصصان جذاب می‌کند.
یک زیست بوم نوآوری بالغ، افزون بر فراهم آوردن فضای لازم برای رشد یک استارتاپ، زمینه رشد و توسعه فردی برای فعالان خود را از طریق دسترسی به شبکه‌ای از افراد متخصص در رشته‌های مختلف و ایجاد بستر تبادل نظر و همفکری فراهم می‌کند.
البته نقش دانشگاه‌ها در بلوغ و موفقیت ناحیه‌های فناوری را نباید دست‌کم گرفت، در واقع دانشگاه‌ها محور ایجاد نواحی نوآوری هستند و ناحیه‌های موفق نوآوری در اطراف دانشگاه‌ها شکل گرفته‌اند. در مثال سیلیکون ولی، دانشگاه استنفورد و فارغ‌التحصیلان و دانشجویان این دانشگاه عامل اصلی ایجاد این ناحیه در اطراف دانشگاه بودند و کم لطفی است که سیلیکون ولی یا یک ناحیه موفق نوآوری را صرفاً به منطقه‌ای اقتصادی و تجاری تقلیل داد، بلکه باید در تحولات فکری و پیش زمینه‌های تئوری و فرهنگی که باعث ایجاد و موفقیت آن‌ها شدند، عمیق‌تر شد.
همگام با بسیاری از کشورهای دنیا، در برخی شهرهای ایران نیز با محوریت برخی دانشگاه‌های بزرگ، چند سالی می‌شود که تمرکز بر ایجاد نواحی نوآوری که به نوعی زیست بوم گسترش یافته‌تری از پارک‌های علم و فناوری مستقر در دل دانشگاهاست، ایجاد شده است.
ناحیه نوآوری دانشگاه صنعتی شریف که با وسعت بیش از 250 هکتار و با تمرکز روی سه رشته آی تی، بیوتکنولوژی و انرژی در محیط اطراف این دانشگاه شکل گرفته، شروع خوبی برای بسط و توسعه این نوع مناطق، در کشور است. به نوعی که تاکنون بیش از 500 شرکت، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و محیط‌های کار اشتراکی متعددی در این ناحیه استقرار یافته و دانشگاه شریف درصدد است با حمایت‌های قانونی و مالی از این هسته‌ای فناور، محیط مناسبی برای رشد و تجلی فناوری در شهر تهران پدید آورد.
ناحیه نوآوری دانشگاه تهران در مرکز این شهر و ناحیه نوآوری دانشگاه صنعتی اصفهان نیز از دیگر نواحی است که تمرکز جدی برای توسعه آن‌ها در کشور وجود دارد.
به نظر می‌رسد این نواحی نوآوری به دلیل قرار گرفتن در شهرها و درگیری با مسائل و مشکلات شهری، می‌توانند با نگاهی نقادانه، ضمن حل معضلات شهری در قالب ارائه فناوری‌های جدید و راه‌حل‌های نوآورانه، از ملزومات توسعه شهرهای هوشمند در آینده باشند.
انتهای پیام/
