آیناز ولایتی
همه ما ایده داریم، اما چگونه یک ایده به اختراع تبدیل می‌شود؟ لازمه مخترع شدن چیست؟ مسیر تولید یک اختراع از کجا آغاز و چگونه طی می‌شود؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها سراغ محمد قدیانی دانشجوی کارشناسی ارشد رشته شیمی رفتیم که با وجود سن کم موفق به ثبت اختراعات متعدد در ایران و سایر نقاط دنیا شده است. او که از دوران دبیرستان علاقه زیادی به علم و دانش داشته، نقطه عطف زندگی خود برای مخترع شدن را وقوع حادثه در آزمایشگاه شیمی می‌داند. این اتفاق او را به فکر ارتقاء روش‌ها و وسایل محافظت فردی در این آزمایشگاه‌ها انداخته و از او یک مخترع تمام عیار می‌سازد. در این گفتگو بیشتر با او آشنا خواهیم شد.
لطفاً در مورد اختراعات و دستاوردهای علمی خود قدری برای ما توضیح دهید.
من تا الآن 8 اختراع انجام دادم که بیشتر آن‌ها دستگاه‌هایی هستند که به افزایش دقت و صحت انجام آزمایش‌ها در آزمایشگاه کمک می‌کنند و همچنین خطرات را برای افراد در این مکان‌ها کاهش می‌دهند. البته مهمترین و موفق‌ترین اختراع من دستگاهی برای جداسازی مواد روغنی از آب است که این پنجمین اختراع من بوده است. خیلی‌ها در دومین و سومین اختراع از من سؤال می‌کردند که مگر اختراع اول را تولید کردی که به دنبال اختراع بعدی رفته‌ای؟ من اگر قرار بود در اختراع اول متوقف شوم، هیچ‌گاه به اختراع پنجم خودم که مهمترین اختراعم بود نمی‌رسیدم بنابراین یک اصل برای من در این حوزه این است که هیچ‌گاه خود را متوقف تجاری‌سازی نکنم. خیلی از مخترعان صدمین اختراعشان، بزرگترین اختراعشان می‌شود لذا این اتفاق باعث شد که من تا پنجمین اختراع ادامه بدهم. به دلیل اهمیت این دستگاه و مورد توجه قرار گرفتن آن توسط داوران داخلی تصمیم به ثبت جهانی آن گرفتم. با هزینه شخصی این کار را انجام دادم که البته ریسک بزرگی بود و ممکن بود مورد پذیرش قرار نگیرد. در یک اتفاق خیلی عجیب در یک مدت کوتاهی این اختراع ثبت و تأیید شد. البته باز هم اتفاقی در زمینه تجاری‌سازی نیفتاد. در ادامه ضمن این‌که به ارتقاء این اختراع فکر می‌کردم؛ کارهای دیگری هم انجام دادم. اختراع بعدی من یک یخچال بدون برق و باطری است که با یک فرآیند شیمیایی کار می‌کند. این دستگاه یک محفظه است و شما با فشار دادن یک دکمه آن را سرد می‌کنید. دستگاه دیگری برای جداسازی در کار دارویی اختراع کردم و در این زمان اختراع پنجم خودم را تکمیل کرده و به اختراع جدیدی تبدیل کردم. این اختراع هم مجدداً در ایران و آمریکا به ثبت رسید. تاکنون صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور 8 اختراع از من ثبت کرده است. در سال 97 در هفتمین جشنواره ملی نوآوران، مخترعان و پژوهشگران به عنوان برترین مخترع شیمی و مهندسی شیمی کشور در اصفهان انتخاب شدم و همچنین جایزه کنز را از بنیاد علمی مصطفی دریافت کردم؛ که این جایزه به پژوهشگران جوان جهان اسلام اهدا می‌شود. افزون بر این در حال حاضر عضو دائم فدراسیون بین‌المللی مخترعان کشور سوئیس نیز هستم.
شما از چه زمانی به این نتیجه رسیدید که می‌توانید مخترع باشید و از نظر شما مخترع چه ویژگی‌هایی دارد؟
من از دوران دبیرستان طرح‌ها و ایده‌های خود را روی کاغذ می‌آوردم و الآن هم به همه این پیشنهاد را می‌کنم. در آن دوران در جشنواره خوارزمی حائز کسب رتبه شدم اما در سال‌های بعد به علت بیماری نتوانستم در درس موفق باشم. در ادامه با مدرک زیر دیپلم به خدمت سربازی رفتم. در آنجا به این فکر کردم که جایگاه من این نیست و نباید اینجا باشم. از آن زمان تا ترم دوم دانشگاه به دنبال راهی برای کشف استعداد خودم بودم که اتفاق آزمایشگاه شیمی نقطه عطفی برای شروع مسیر زندگی‌ام شد. از نظر من ویژگی اصلی یک مخترع این است که از صمیم قلب بخواهد مشکلی را حل کند. یعنی به محض دیدن مشکل بخواهد آن را حل کند. این نقطه دقیقاً نقطه شروع یک اختراع و نوآوری است. همچنین یک مخترع از کنار رویدادها ساده نمی‌گذرد؛ این‌که ما به چرایی یک موضوع فکر کنیم تفکر ما را به سمتی می‌برد که برای مشکلات راه‌حل پیدا کنیم. اختراع فقط تولید دستگاه جدید نیست حتی ابداع یک روش در مسیر معاشرت هم می‌تواند یک اختراع باشد.
ایده اختراعات خود را از کجا میآورید؟
از مشکلاتی که می‌بینم و این سؤال که چرا باید این‌گونه باشد. ایده را همه می‌توانند داشته باشند و بیشتر افراد ایده دارند، سختی کار، ارتباط برقرار کردن بین ایده و آنچه که وجود دارد است. در واقع هنر مخترع ارتباط بین ایده، دانش و امکانات موجود است مثلاً داشتن ایده یک سفینه فضایی کار سختی نیست اما ساخت آن مشکل است. چون بیشتر آدم‌ها فکر می‌کنند که برای پیاده‌سازی ایده خود نیاز به امکانات خاصی دارند به همین خاطر موفق نمی‌شوند که مخترع و نوآور باشند.
در حال حاضر اختراع و پروژه جدیدی دارید؟
فضای کرونا باعث شروع خیلی از پروژه‌های جدید شده است و شاید این موضوع یکی از مزیت‌های شیوع کرونا باشد. در واقع هر چه فناوری پیشرفت می‌کند، نیازهای بشر هم بیشتر می‌شود. این مسئله در فضای کرونا بیشتر حس شد مثلاً تا قبل از کرونا حداکثر 5 نوع ماسک بود اما بعد از آن ده‌ها نوع از آن تاکنون اختراع شده است. در همین رابطه یکی از کارهایی که الآن در دست اقدام دارم سیستم ضدعفونی‌کننده جدیدی است که فضای بیمارستانی و شخصی را با یک روش نوین، ضدعفونی می‌کند. افزون بر این، روی کارهای قبلی و تکمیل آن‌ها نیز کار می‌کنم.
خبرهای علمی و به روز را از کجا به دست میآورید؟
اخبار علم و فناوری را از طرق مختلف پیگیری می‌کنم. علاوه بر این در حوزه‌هایی که خودم علاقه‌مند هستم، اختراعات جدیدی که ثبت می‌شود را دنبال می‌کنم. سازمان‌های ثبت اختراع در سراسر دنیا بعد از ثبت یک اختراع تمام مستندات آن را منتشر می‌کنند و همه می‌توانند آن را ببیند. دنبال کردن و نقد و بررسی اختراعات و فناوری‌ها باعث به روز بودن و نرمش ذهن می‌شود و در عین حال با تفکر و زاویه دید افراد دیگر آشنا می‌شویم.
آینده علمی ایران را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
من غیر از کار تحقیقاتی که انجام می‌دهم از سال 95 معلم و با دانش‌آموزان در ارتباط هستم. ما در این دوران بچه‌های فوق‌العاده با استعدادی به ویژه در زمینه‌های علمی داریم. آینده می‌تواند خیلی خوب باشد به شرطی که این آدم‌ها، فضایی داشته باشند که استعدادهایشان را بروز دهند. باید به استعدادیابی بچه‌های ایده‌دار بها داده شود. این‌که فقط ما تعداد مقالات را زیاد کنیم و اسم آن را پیشرفت علمی و تولید علم بگذاریم ما را به جایی نخواهد رساند.
توصیه شما به جوانان علاقمند به پژوهش چیست؟
اولین توصیه من این است که از هیچ اتفاق منفی ناامید نشوند؛ زیرا اطراف پر از بی‌توجهی و اتفاقات منفی است. دومین توصیه من واقع‌نگری و استفاده از ابزار موجود است. هنر آن است از موجودی‌های خودمان استفاده کنیم، نه این‌که دائماً به دنبال نداشته‌هایمان باشیم. ایده ذهنی فقط باید در یک ابعاد کوچک اجرا و اثبات شود و نیازی به کارهای بسیار بزرگ نیست.
به نظر شما چه کارهایی باید انجام شود تا اختراعات و اکتشافات در کشور بیشتر شود؟
در ابتدا خود مخترعان نباید ناامیدکننده حرف بزنند زیرا این کار بازخورد خوبی برای سایرین ایجاد نمی‌کند پس آنآنباید بهتر است قسمت‌های شیرین کار را با بقیه به اشتراک بگذارند. نکته بعد این‌که باید فضاهایی برای ایده‌پردازی و نوآوری ایجاد شود که افراد در آن ایده‌ها و نظریات کوچک خود را آزمایش کنند. همچنین افراد و مؤسساتی که امکانات دارند آن را برای گسترش علم و دانش وقف کنند.
از قبل با مجله دانشمند آشنایی داشته‌اید؟
دو سال قبل در مدرسه‌ای تدریس می‌کردم که مجله دانشمند در برد آن مدرسه بود و من همیشه در ساعات استراحت مجلات را مطالعه می‌کردم که یکی از آن‌ها مجله دانشمند بود. پیشنهاد من برای مجله‌‌ای مانند دانشمند این است که از افرادی که الان هستند و جوان‌هایی که کارهای علمی انجام می‌دهند استفاده شود و بیشتر روی تجربیات آن‌ها تأکید شود زیرا زمانی که این تجربیات انتقال داده شوند این مطالب برای سایرین خواندنی و قابل استفاده است.
در آخر صحبتی با خوانندگان مجله ما دارید؟
بذر ایده‌پردازی چیزی است که خدا در وجود همه انسان‌ها قرار داده است، تنها وظیفه انسان‌ها این است که جستجو کنند، این بذر را کجا و چگونه باید استفاده کنند، و الا همه آدم‌ها این استعداد را دارند که در یک زمینه نوآور باشند و کارهای خاص انجام دهند. نکته دیگر این‌که افرادی که اطلاع و آگاهی علمی دارند آن را به راحتی در اختیار بقیه قرار دهند. در این راستا من تجربیات خودم در زمینه اختراع و مراحل ثبت آن در یک کتاب با عنوان «شما هم مخترعید» ثبت کردم. زمانی که ما به خاطر لطف خدا در یک زمینه‌ای موفق می‌شویم بزرگترین وظیفه ما این نیست که خود را آدم موفقی نگه داریم بلکه مهمترین وظیفه ما این است آنچه که خدا به ما داده است را با بقیه به اشتراک بگذاریم.
انتهای پیام/
